“…, maar ik had het te druk”
Op de vraag of iemand al gebruik maakt van een korte keteninitiatief, krijg ik meestal een heel simpel antwoord: “Ik wil wel, maar…” Hoe mensen graag ook willen, het komt er vaak toch niet van. Te druk. Werk. Gezin. Iedere reden kan. Wat zorgt er nou voor dat mensen gemotiveerd raken om hun dagelijkse boodschappen rechtstreeks te doen? En minstens net zo belangrijk: wat zorgt ervoor dat zij dit niet doen?
Marja van der Ende
Een aardig inkijkje kwam onlangs op. In december was ik vanuit Fietsen voor m’n eten – Westland bovenmatig druk met het organiseren van het Kerstdinerfietsen. Het heeft zo ongeveer op alle uithangborden gestaan, van regionale media tot gebiedsmarketingbureaus, van Natuurmonumenten tot deze site; van Facebook tot Instagram. Het bereik van de berichten was hoog, duizenden mensen die het Kerstdinerfietsen aan hun ogen voorbij zagen komen. Was dat garantie voor succes?
Uiteindelijk blijkt van niet. Slechts een handjevol mensen legde de uitgestippelde routes daadwerkelijk fietsend af en een klein aantal ging met de auto op pad. Ze leverden bij de deelnemende winkeliers en stalletjes maar enkele coupons in. Terwijl alle ingrediënten voorgekauwd waren: recepten voor het kerstmenu, boodschappenlijsten, fietsroutes door Westland én Midden-Delfland, tips en instructies, coupons met mooie aanbiedingen, de prikkel om de lokale kleine zelfstandige te steunen, meer beweging in de donkere dagen voor kerst….
Gemak dient de mens, of toch niet?
Om te onderzoeken wat ervoor zorgde dat men toch niet massaal is gaan Kerstdinerfietsen, plaatste ik een poll in de Facebookgroep. Daar kwam een aantal duidelijke antwoorden uit. Antwoorden die niet alleen van toepassing zijn op deze activiteit. Bezwaren die ik regelmatig hoor als ik vertel over het feit dat ik al mijn boodschappen via de korte(re) keten koop en al ruim drie jaar niet meer in een supermarkt ben geweest.
Zelfs het met de auto naar een of meer boerderijwinkels rijden, zien veel consumenten al als een onoverkomelijke extra tijdsinspanning.
De grootste ‘maar’ met stip op 1 was: “…, maar ik had het te druk”. Zelfs het met de auto naar een of meer boerderijwinkels rijden, zien veel consumenten al als een onoverkomelijke extra tijdsinspanning. Het is zo makkelijk om even snel naar de supermarkt om te hoek te gaan en met één bezoek alles in huis te halen. Of online te bestellen en te laten bezorgen. Heel jammer, maar ook weer niet altijd heel verrassend. Zeker als je fulltime werkt en nu in coronatijd ook nog de kinderen thuis les moet geven.
Voor deze groep consumenten zijn er gelukkig steeds meer korte keten initiatieven zoals Rechtstreex, Bio aan Huis en Boeregoed die de boxen vol lokaal lekkers klaarzetten of zelfs bezorgen. Ontwikkelingen die in een stroomversnelling zijn geraakt door de coronacrisis en door de toenemende behoefte aan gemak.
De vraag is of onze zucht naar gemak de mens nog dient op lange termijn. De filevorming in de straten komt nu niet door uitgaand werkverkeer, maar inkomende over elkaar heen buitelende bezorgers van pakjes die online besteld zijn. Helaas te vaak bij de grote ketens, die steeds rijker worden, ten koste van de kleine lokale winkelier. De zelfstandige winkelier, die zijn winkel moest sluiten en misschien wel definitief zijn levenswerk uit de handen ziet glippen.
Als we straks allemaal weer vrij naar buiten mogen, zijn de winkelcentra leeg en de zakken van een handjevol mensen elders in de wereld vol
Als we straks allemaal weer vrij naar buiten mogen, zijn de winkelcentra leeg en de zakken van een handjevol mensen elders in de wereld vol. Directeuren van bedrijven die het zelfs durven om de steunregelingen bij de overheid aan te vragen omdat ze de mazen in de wet kennen. Dergelijke praktijken leiden tot 65.000 zzp’ers in de schuldsanering en aan de lopende band faillissementen van lokale winkeliers. Dat willen we toch met ons allen niet?
Motiveren
Hoe keren we dit tij? De consument bepaalt waar hij of zij koopt, dus hen motiveren andere keuzes te maken, lijkt me de oplossing. Hoe krijg je mensen zover dat ze andere keuzes gaan maken?
Allereerst is zichtbaarheid en bekendheid nodig. In de reacties onder mijn poll werden zinnen vermeld als: “Ik heb nu niet meegedaan, maar wel de adressen genoteerd voor later”. Dat is al een hele stap in de goede richting. Mijn Facebookgroep groeit nog elke dag met tientallen nieuwe leden die op zoek zijn naar informatie. Dagelijks komen vragen voorbij waar men lokaal geteelde groenten of lokaal vlees kan kopen.
Een volgende manier om mensen te motiveren, is het levende voorbeeld zijn van wat je verkondigt. Als je mensen vertelt dat het beter voor het milieu, voor de lokale economie, voor de gezondheid, voor de portemonnee is om te kiezen voor de korte keten, koop je zelf ook al je boodschappen daar. Het lukt mij al ruim drie jaar, dus waarom zou het jou niet lukken? Hoe meer levende voorbeelden, hoe meer motivatie om het ook te gaan doen.
Pijn
O ja, je wilt wel, maar…. Dan kom ik op de allerbelangrijkste motivator: de intrinsieke motivatie. Mensen veranderen hun gedrag en daarmee hun situatie en indirect die van anderen pas, als ze een bepaalde mate van pijn ervaren bij de oude weg.
Wil je van de coronakilo’s af? Ga fietsen! Het wordt zelfs aangeraden door onze premier om de fiets te pakken. Je wil wel, maar… vindt het niet leuk om te fietsen zonder doel? Ga dan fietsen naar de vele boerderijwinkels die je omgeving rijk is. Je wil wel, maar… je zit met de kinderen? Neem ze mee op of met de fiets en laat ze koeien knuffelen, fruit plukken, met eigen ogen zien hoe de groenten in de buurtkas groeien. Ben je toch een beetje thuis les aan het geven, maar dan thuis bij de bron van het eten op je bord. En ondertussen help je jouw buurman aan een inkomen.
In de poll over het Kerstdinerfietsen kwamen veel mooiweerfietsers voorbij. “Ik wil wel, maar het is snertweer dus ik ben lekker binnen gebleven”, stond op nummer 3. Ik snap het wel, maar als voormalig krantenloper die lang geleden ontdekte niet van suiker te zijn, begrijp ik het niet. Op regen en kou kun je je kleden. Voor elk bezwaar is er een oplossing. Maar ja, zonder intrinsieke motivatie geen verandering.
Waardevolle feedback
De opmerking “ik heb een hekel aan coupons inleveren” verraste mij wel. Ik dacht dat een beetje korting meer mensen zou motiveren om de lokale voedselproducent te bezoeken, maar het tegenovergestelde bleek waar. In mijn groep zitten blijkbaar toch veel mensen die de lokale ondernemers de volle prijs voor hun producten gunnen. Dat stemt hoopvol voor een volgende activiteit.
En als het weer dan beter is, er minder kans op besmetting met corona is (de nummer 2 van de poll) en de uitgestippelde fietsroutes iets korter zijn, dan verwacht ik grote stromen fietsers naar de boeren en tuinders om hun paasbrunch bij elkaar te sprokkelen.
Ik heb er nu alweer zin in dat te gaan organiseren! Doe je mee?