Het nieuwe project Rotterdam De Boer Op van Natuurmonumenten wil iets voor elkaar krijgen waarvan je zou denken dat het al eeuwen praktijk is: producten van boeren rondom Rotterdam moeten gewoon in de stad te koop zijn. Het klinkt als een open deur, maar het gebeurt amper. De Nationale Postcodeloterij steekt er zelfs vijf miljoen euro in. Waarom is dat nodig?
Kees Vermeer
“We zitten in een rat-race om steeds goedkoper voedsel te produceren. Uiteindelijk houdt dat een keer op, want producten kunnen niet steeds nóg goedkoper in de winkel liggen. Bovendien is het slecht voor milieu en biodiversiteit. In de hele voedselketen is de boer financieel gezien de laatste. Zij kunnen niet de prijs bepalen waarvoor ze hun producten willen verkopen en moeten doen met wat uiteindelijk nog over is.”
Arie van den Berg. Foto Natuurmonumenten
Melkveehouder Arie van den Berg van Hoeve Ackerdijk in Schipluiden schetst in enkele woorden het probleem van de huidige voedselproductie en het grote knelpunt van boeren daarin. Daarom is hij aangehaakt bij ‘Rotterdam de boer op!’, een project van Natuurmonumenten en achttien partners, zoals het Zuid-Hollands Landschap, Herenboeren en Rotterdamse Oogst. Ze werken samen aan ‘een grote omwenteling op het Rotterdamse platteland én in de stad’. Het doel is meer biodiversiteit op het platteland, meer regionaal geproduceerd eten en een gezonde bedrijfsvoering voor boeren.
Mooi resultaat
Hoeve Ackerdijk is een biologische boerderij tussen Rotterdam-Overschie en Delft. Van den Berg werkt al ruim twintig jaar biologisch. Hij wilde met zijn bedrijf niet groter worden, geen kunstmest op het land, geen bestrijdingsmiddelen en minder vee. “Dat alles bij elkaar vergroot de kans op meer biodiversiteit doordat je het land minder intensief gebruikt. Dat is voor de natuur een mooi resultaat. Maar consumenten moeten wel bereid zijn om meer te betalen voor biologische producten. Zolang boeren met hun producten moeten concurreren tegen prijzen op de wereldmarkt, redden zij het niet om de omslag te maken naar biologisch werken. Boeren denken in langere termijnen en willen graag dat hun bedrijf er nog steeds is voor de volgende generatie. Daarom kiezen veel boeren er toch voor om te blijven groeien met hun bedrijf. Dat maakt een omslag nog complexer.”
“Wij gaan ervoor zorgen dat producten van boeren op het Rotterdams platteland, niet alleen naar de wereldmarkt gaan, maar straks ook gewoon in de stad te koop zijn”
Natuurmonumenten
Harder aan werken
Zestig procent van de oppervlakte van Nederland is agrarisch gebied. Teruglopende biodiversiteit is dus meteen een heel groot probleem. Andersom is het grote winst als de biodiversiteit weer kan toenemen. Volgens Van den Berg is momenteel slechts 4 procent van de agrarische oppervlakte van Nederland in gebruik voor biologische teelt. Dat gaat om boeren die natuurinclusief of volgens kringlooplandbouw willen werken. “Het gaat nog steeds om kleine aantallen boeren die daaraan meedoen. De biologische landbouw groeit weliswaar, maar daar moeten we harder aan gaan werken”, stelt Van den Berg. “Dit initiatief is daarvoor een mooie stimulans. Misschien kan dat boeren helpen om grond te financieren, zodat zij alleen de exploitatiekosten voor de grond hoeven te betalen. Overigens zijn er ook al andere initiatieven, bijvoorbeeld van burgers die willen investeren.”
Meer rechtstreekse verkoop
Het bedrijf van Van den Berg is een melkveebedrijf met bijna honderd koeien en vijfentwintig schapen. Er is tevens professionele kinderopvang gevestigd. Het merendeel van de melk gaat naar Friesland Campina en is in de supermarkt te koop als Campina Biologisch. De biologische zuivelproducten van de boerderij zijn ook bij enkele winkels in Delft en op de boerderij te koop. Hoeve Ackerdijk verkoopt op bestelling tevens biologische vleespakketten, veelal van jonge koeien die bijvoorbeeld geen melk meer kunnen geven.
‘Ik krijg mijn tomaten gemakkelijker in Italië dan in hartje Rotterdam’
Tomatenteler in de buurt van Rotterdam
Van den Berg en zijn zoon willen, in lijn met een van de doelen van De Boer Op, de rechtstreekse verkoop aan de consument uitbreiden: “Door producten directer naar de stad te brengen, willen we een stukje van de marge naar ons toe halen dat nu in de keten zit. Helaas is de afzet in de buurt nu soms nog lastiger dan ver weg. Zo hoorde ik een tomatenteler zeggen: ‘Ik krijg mijn tomaten gemakkelijker in Italië dan in hartje Rotterdam’. Logistiek zijn er nogal wat hobbels om op korte afstand te kunnen leveren.”
Minder intensief
Van den Berg wil zoveel mogelijk circulair werken. Een voorbeeld: koeien die veel melk produceren, moeten worden bijgevoerd met speciaal voer. Dat wordt vanuit de hele wereld hiernaartoe gevlogen. Maar de koeien van Hoeve Ackerdijk geven jaarlijks zesduizend liter melk. Dat is tegenwoordig niet erg veel, maar zij kunnen dat met alleen gras uit de eigen omgeving. “We hebben daarvoor een speciale, iets sterkere koe gefokt. Als je een circulair bedrijf wilt, moet je minder intensief gaan werken en minder ruimte gebruiken. Ik vind het voorbarig om te zeggen dat de veestapel gehalveerd moet worden, maar misschien moeten we wel die kant op. Misschien gaan ook wij op termijn minder koeien houden.”
Melkveehouder Arie van den Berg uit Midden-Delfland en boswachter Natascha Hokke. Foto Bart Hoogland/Natuurmonumenten
Omwenteling
Volgens Van den Berg moeten boeren vertrouwen krijgen dat er toekomst zit in biologisch werken. Want niet iedereen durft die stap te maken. “Ik geloof erin dat er een tegendraadse beweging op gang komt als we dit met verschillende instanties gaan doen, met ook goede voorlichting.” Het geld van de Postcodeloterij kan daar goed bij helpen, denkt hij: ,,Onderdeel daarvan is dat boeren een deel van hun land omvormen naar natuur, zoals wij ook altijd hebben gedaan. Weidevogels zijn ons doel, waarbij we ons kunnen ontplooien in het ondernemerschap en we toch onze prestaties halen. Dat vind ik een boeiende kant van het geheel. En het kán. Want wij bestaan na 22 jaar nog steeds. En met veel weidevogels op ons land.”
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Waar je vroeger met een vergrootglas moest zoeken naar klimaatplannen van Nederlandse politieke partijen, is het als voorstander van de korte keten, natuurlijk boeren en kringlooplandbouw, komende week opeens lastig in het stemhokje. Door de bomen zie je de lokale gifvrije landbouwgrond bijna niet meer. Partij voor de Dieren en GroenLinks zetten natuurlijk vol in op het milieu, D66 en ChristenUnie ook. Maar wie wil nou wat? En hoe groen is het CDA eigenlijk als je iets verder kijkt dan het logo?
Wouter van Wijk
Over dat laatste kunnen we kort zijn: het milieu komt er niet zo best vanaf bij het CDA. En bij alle partijen rechts daarvan in het politieke spectrum. Ondanks de problemen met dierenwelzijn en milieu wil de VVD alles houden zoals het is en vindt ook het CDA de huidige landbouw grofweg prima. Waarschijnlijk vooral om de boeren-achterban niet tegen het hoofd te stoten. Beide partijen halen de doelen van het zelf ondertekende klimaatakkoord ookniet.
Iets verder naar rechts ontkennen PVV en Forum voor Democratie bijna alle milieuproblemen en willen geen verandering. Met een kleine uitzondering: Forum pleit voor “meer aandacht voor producten van Nederlandse bodem, verkleinen afstand tussen voedselproductie en consument”. Hoopvol voor bedrijven in de korte keten, maar verder weinig concreet.
Groen is links
Aan de linkerkant van het spectrum ligt de situatie heel anders. Terwijl de problemen met het klimaat uiteindelijk alle mensen aangaat – rechts én links – zitten alle groene partijen aan de linkerkant van het politieke spectrum. Op links scoren de SP en PvdA minder goed dan de rest, maar zeker beter dan alle partijen op rechts.
Wie voor kringlooplandbouw, de korte keten en natuurlijk boeren stemt, komt al snel uit bij GroenLinks, ChristenUnie, D66 of Partij voor de Dieren. De vier partijen willen zo lokaal mogelijk werken en zijn ook in algemeen klimaatbeleid koploper.
Controversieel voor veel boeren is de kleinere veestapel. GroenLinks en D66 mikken op een halvering, om problemen met stikstof, mest en milieu op te lossen. PvdD gaat voor driekwart minder vee. ChristenUnie, met veel achterban in de boerenomgeving, laat dat moeilijke onderwerp liever in het midden.
Uiteindelijk verschillen die vier partijen niet enorm in hun aanpak van milieuvriendelijk boeren. Dus wat is wijsheid?
Stemwijzers groeien als kool
Gelukkig kun je als natuurminnende kiezer tegenwoordig terecht bij verschillende stemwijzers en adviezen van allerlei organisaties. Die de accenten net even anders leggen, zodat je als kiezer de verschillen kunt zien. Zo geven de Voedselstemwijzer en de New Food Kieswijzer een hele aardige richting met onderwerpen als de vleestaks, kringlooplandbouw en een goede prijs voor de boer. Bij de laatste kun je ook zien wat andere kiezers denken over die onderwerpen, waaruit blijkt dat veel partijen minder groen zijn dan hun kiezers. Zo wil het CDA geen heffing op vlees, maar wil een meerderheid van de CDA-stemmers dat wel.
Tot slot nog een kijk- en een luistertip. Zondag met Lubach plaatst kiezen voor een groenere landbouw in het grotere plaatje van de pandemie. De enorme hoeveelheid dieren en mensen in ons land kan gevaarlijk zijn en leiden tot een nieuw virus, maar de lijsttrekkers blijven het maar hebben over de gehaktbal. Gehaktbalfundamentalisten, noemt Lubach ze.
En voor podcastliefhebbers: luister de meest recente aflevering van het Voedselkabinet terug, met als gast journalist Teun van der Keuken. Daarin komen de standpunten van de partijen uitgebreid aan het woord. ,,De vraag is: vind je dat er iets radicaal moet veranderen?” zegt een nog twijfelende Van der Keuken. ,,Als dat zo is, zijn er vier partijen die in aanmerking komen.” Waarvan er twee in de regering zaten. ,,Let wel even op de partijen die in het kabinet hebben gezeten. Hebben die zich er flink hard voor gemaakt?” Nee, is zijn conclusie. D66 krijgt nog het voordeel van de twijfel omdat kamerlid Tjeerd de Groot zich hard heeft gemaakt voor verandering. ,,Als je bedenkt dat de ChristenUnie op dat gebied de twee belangrijkste ministers geleverd, hebben ze het toch een beetje laten liggen.”
Presentator Samuel Levi nuanceert dat laatste, terugkijkend op een interview met minister Carla Schouten in december: ,,Je komt in een ongelofelijk ingewikkeld speelveld terecht met belangenbehartigers en boeren die het Malieveld oprijden. Zodat het heel ingewikkeld is om radicaal dingen anders te gaan doen. Dat is misschien ook bijna niet te doen. Maar ja, het maakt dus wel uit op wie je gaat stemmen. Want er zijn partijen die duidelijk zich uitspreken dat ze het anders willen.”
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Lokaal voedsel wordt niet alleen steeds populairder bij consumenten, maar ook bij organisaties in zorg en welzijn. Die letten steeds meer op gezonde en duurzame voeding van dichtbij voor hun patiënten, bewoners en medewerkers.
Kees Vermeer
De organisatie Diverzio richt zich sinds 2011 op gezond voedsel uit korte ketens voor de zorg, welzijn, overheid en onderwijs. Hiervoor worden regionale en landelijke programma’s opgezet met agrarische en voedselondernemers, overheden, verzekeraars en banken.
Zsuzsan Proos
Diverzio heeft twee belangrijke programma’s zegt woordvoerder Zsuzsan Proos. In het regionale programma Gezonde Korte Ketens leren boeren, telers en kwekers om zichzelf aan klanten zoals zorginstellingen te presenteren. In het landelijke programma Duurzaam en Gezond aan Tafel zijn inmiddels meer dan 120 zorgorganisaties actief met gezonde en duurzame maaltijden waarvan de ingrediënten weinig kilometers hebben afgelegd. “Door gezamenlijke en lokale inkoop wordt bovendien minder voedsel verspild en kosten bespaard. De voedingswaarde van maaltijden neemt toe, hersteltijd en opnameduur van patiënten dalen en de kans op ondervoeding neemt af.”
Samenwerking met Local2local
Deze twee programma’s samen leveren veel mogelijkheden voor ondernemers in de korte keten. Deze zullen nog toenemen doordat Diverzio sinds begin dit jaar samenwerkt met Local2Local, een korte ketenorganisatie die werkt aan een duurzaam perspectief voor boeren en aan de relatie tussen burgers en boeren. “Korte voedselketens versterken die relatie,” zegt Proos. “Local2Local heeft op lokaal, regionaal en zelfs internationaal niveau een groot kennisnetwerk waarvan wij nu ook gebruik kunnen maken. Dit jaar werken we aan een gezamenlijk platform waarop ondernemers zich kunnen presenteren en potentiële afnemers lokale aanbieders kunnen vinden. Local2local is ook een van de initiatiefnemers van de Taskforce Korte Keten, de stichting die de ontwikkeling van regionale korte voedselketens ondersteunt.”
Hobbels
Ondernemers die zich op een andere manier willen gaan werken en bijvoorbeeld meer omzet willen halen uit korteketenverkoop, moeten volgens Proos wel hobbels over. Ze krijgen te maken met problemen rond betaalbare grond, wettelijk kaders, of financiering van de omslag naar duurzame landbouw. “Bij elke vernieuwing loop je aan tegen gevestigde zaken en partijen die niet meteen staan te springen om vernieuwing. Maar toch is er de duidelijke trend om voedselproductie regionaal in te richten. Regio’s hebben immers vaak een eigen couleur locale. Klanten en consumenten waarderen dat. Ondernemers hoeven niet allemaal zelf het wiel uit te vinden, want zij kunnen in netwerken profiteren van elkaars ervaringen. Met die kennis en hun eigen ideeën kunnen zij nieuwe verdienmodellen creëren. En in onze programma’s kunnen ondernemers leren hoe zij hun model of systeem aan de man kunnen brengen.”
Korte keten in de lift
Dat korte ketens in de lift zitten, blijkt ook uit recent gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Nederlandse landbouwbedrijven behaalden in driekwart jaar (tweede kwartaal van 2019 t/m eerste kwartaal van 2020) ongeveer 1,5 miljard euro omzet uit korteketenverkoop. Dit is bijna een derde van de totale omzet van bedrijven die aan korteketenverkoop doen, hoewel dit inclusief de contractteelt voor supermarkten is. Het aantal landbouwbedrijven dat omzet uit de korte keten haalt, is gestegen van 10,5 procent in 2017 naar 13,7 procent vorig jaar. Het Westland staat met honderdtwintig bedrijven bovenaan de lange lijst van regio’s met verkoop via korte ketens. De regio Alphen aan den Rijn staat met achtenzestig bedrijven op de tiende plek.
Potentie
“Wij zijn blij met deze ontwikkelingen,” zegt Proos. “Het laat de potentie zien van korte ketens, ook voor de zorg. Ook de coronacrisis heeft dat onderstreept. Mensen kopen meer lokaal, mede met het oog op gezonde voeding en een gezonde leefstijl. Het belang daarvan is door de crisis alleen maar duidelijker geworden. Dat merken we ook binnen Diverzio. Regio’s als Rotterdam, Utrecht en Amsterdam zijn al ver met de ontwikkeling van korte ketens voor bijvoorbeeld zorginstellingen. Het was wel lastig dat we aan het begin van het jaar slechts beperkt zorginstellingen konden bezoeken vanwege de coronamaatregelen. Maar voor de zomer verwachten we weer te gaan starten met de programma’s in een aantal regio’s. We merken veel enthousiasme bij de deelnemers. Zij zien het belang om met dit positieve onderwerp aan de slag te gaan.”
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Wat is duurzamer? Een biologisch geteelde sinaasappel uit Argentinië of een regulier geteelde uit Spanje? Een tomaat van het land uit Frankrijk of eentje uit de kas van de boer om de hoek? En is een duurzaam product ook eerlijk gemaakt, met goede arbeidsvoorwaarden? En hoe goed is het product voor je gezondheid?
Kees Vermeer
Dat soort vragen staan centraal in het project Dichterbij Duurzaam Voedselpioniers, waar ze een manier bedenken om een totaalscore voor al die aspecten van duurzaamheid te berekenen. ‘Op basis van concrete vragen vanuit de korte keten gaan we samen met boeren, telers en consumenten een impact framework ontwikkelen. Daarmee willen we het begrip duurzaamheid zo compleet mogelijk in kaart brengen’, zegt projectleider Esther Audier. De initiatiefnemers werken toe naar een brede duurzaamheidsscore en een label of keurmerk voor producten.
Ook van korte keten initiatieven wordt vaak gezegd dat ze een ‘duurzamer’ alternatief bieden voor reguliere ketens. ‘Maar iedereen heeft daar een ander beeld bij’, vertelt Audier. ‘De een let vooral op voedselkilometers, CO2-uitstoot of energieverbruik, terwijl het voor de ander meer gaat over een eerlijke prijs, verspilling of dierenwelzijn. De vertaling van het begrip duurzaamheid naar een product is heel divers. Daardoor weten consumenten vaak niet precies wat ze kopen, zelfs als ze bewuste keuzes willen maken.’
Compleet beeld
Consumenten worden overladen met informatie, keurmerken en claims over duurzaamheid, terwijl dus lang niet altijd duidelijk is wat daarmee precies wordt bedoeld. Dat leidt tot scepsis bij de consument en een afzwakking van de term duurzaamheid. ‘Veel boeren, telers en aanbieders willen bovendien wel duurzame stappen zetten en daarover communiceren met het publiek’, zegt Audier. ‘Maar zij weten niet altijd hoe zij dat moeten aanpakken.’
Het impact framework, van initiatiefnemer Maarten Bouten (Rechtstreex), levert een breed beeld op van duurzaamheid met zoveel mogelijk relevante aspecten. Op basis daarvan kan een totaalscore op duurzaamheid worden gecommuniceerd bij producten die consumenten in de winkel, op een markt of in een webshop willen kopen.
De voedselpioniers
Concreet betekent dit dat consumenten straks een icoontje met een duurzaamheidsscore bekijken op een product. Audier: ‘En omdat we het belangrijk vinden dat mensen kunnen zien hoe die score tot stand komt, willen we dat via een app, QR-code of op een website inzichtelijk maken. Zo kan men zien hoe een product qua duurzaamheid scoort op het niveau van productie, afzet en consumptie en op basis van welke aspecten. Hiermee onderscheidt het framework zich van veel andere richtlijnen en keurmerken. Die gaan vaak alleen over producenten en de manier waarop zij producten maken. Maar ook afzetpartijen en consumenten maken keuzes die kunnen bijdragen aan het verduurzamen van het voedselsysteem. Door alle drie de niveaus te betrekken in het impact framework proberen we van iedereen een actieve speler te maken.’
Praktijk is uitgangspunt
Bovendien wordt het impact framework, niet ‘vanachter de tekentafel’ ontworpen en daarna naar de praktijk gebracht, maar juist andersom: de ontwikkeling begint vanuit de praktijk. ‘Dat is ons uitgangspunt’, aldus Audier. ‘We vormen een netwerk met praktijkpartners die vaak letterlijk met de poten in de modder staan. We vragen hen welke aspecten van duurzaamheid relevant zijn en wat een zinvolle manier is om die te evalueren. Boeren, telers en aanbieders zijn er zo vanaf het begin bij betrokken. Voordeel van deze werkwijze is dat er meteen draagvlak voor het initiatief en dat we gevoeligheden, discussiepunten en tegenstrijdigheden in kaart kunnen brengen.’
Voor het impact framework, dat wordt gefinancierd door Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland (tevens initiatiefnemer van De Kortste Weg), de EU en de provincie Zuid-Holland, werd begin vorig jaar met de eerste groep praktijkpartners de basis gelegd. Deze groep is inmiddels meer dan verdubbeld en vormt een netwerk van mensen die het idee toepassen en doorontwikkelen. ‘We proberen een mix te maken van jonge en wat meer ervaren boeren en telers uit verschillende sectoren’, zegt Audier. ‘Zij testen het framework op hun eigen producten en die van andere lokale boeren, telers en aanbieders. Met hun feedback en input ontwikkelen we het verder. Voor analyses en evaluaties zoeken we nu ook de samenwerking met hogescholen en universiteiten. Op dit moment zijn er bijvoorbeeld studenten bij het project betrokken van onder andere de Haagse Hogeschool en de HAS Den Bosch.’
Proefversie
Dat werk leidde tot een proefversie, die met boeren en telers verder wordt ontwikkeld en onderzocht. Daarnaast worden de resultaten ervan visueel gemaakt in onder andere de webshop van Rechtstreex en op de markt van Lekkernassûh, het initiatief voor een duurzaam lokaal voedselsysteem in en rondom Den Haag. De komende tijd worden de eerste analyses en evaluaties van producten verzameld en bekeken. Zo hoopt Audier dat komend jaar bij een aantal verkooppunten al de eerste resultaten van de duurzaamheidsscore te zien is.
Mooie contacten
Op basis van het impact framework kunnen boeren, telers en aanbieders met het publiek communiceren over hun visie en inspanningen op het gebied van duurzaamheid. ‘Voor alle partijen die duurzaamheid belangrijk vinden, wordt het zo duidelijker waar we het met elkaar over hebben’, besluit Audier. ‘We zien in de loop van het project mooie contacten en interessante gesprekken ontstaan, bijvoorbeeld tussen boeren en telers uit verschillende sectoren die gezamenlijk naar het begrip duurzaamheid kijken. We brengen in kaart over welke aspecten consensus bestaat en waar de meningen over verschillen. Alleen al het voeren van deze gesprekken is een waardevolle stap om verder te komen.’
Toevallig is de EU ook bezig met een duurzaamheidslabel. Dat zou maar zo in de wielen van het framework kunnen rijden? Audier vindt van niet: ,,We zien het als een teken dat de tijd rijp is om met dit onderwerp bezig te zijn, niet als een reden om ervan af te zien.” Eerder nog is het een extra stimulans, zegt ze: “Hoewel het vanwege de schaal waarop het uitgerold kan worden interessant is als er iets op Europees niveau wordt ontwikkeld, zijn er een belangrijke voordelen aan een lokaal, bottom-up initiatief. Door boeren en telers direct deel te laten uitmaken van het ontwikkelen van het framework, voorkomen we dat het idee dat er weer iets van ‘bovenaf wordt opgelegd’ voor een sector die toch al onder druk staat. En al helemaal als dat vanuit Europa / Brussel gebeurt.”
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Dat er dit jaar een aanhanger werd gestolen en er ook nog eens werd ingebroken in de kas, doet het Naaldwijkse initiatief voor korte voedselketens, BoereGoed, het nogal … goed. De vrijwilligersorganisatie moest zelfs, wegens succes, verhuizen.
Kees Vermeer
BoereGoed werd vijf jaar geleden gestart om meer korte voedselketens te kunnen bouwen, in samenwerking met telers in de regio. Met daarbij als belangrijk speerpunt het bieden van nieuwe werkervaringsplaatsen en een mooie plek voor vrijwilligers en consumenten.
Centraal staat inmiddels de BuurtKas in Naaldwijk, met producten van BoereGoed en van telers uit het Westland en Midden-Delfland. “Bovendien bieden we voor zoveel mogelijk mensen een kans op zinvolle deelname aan arbeid en samenleving”, vertelt bedrijfsleider Fred Mattern. “We willen mensen uit verschillende lagen van de regionale bevolking via gezonde en lokale producten met elkaar in contact brengen.”
Vorig jaar stond in het teken van de verhuizing naar die kas. Daarmee heeft BoereGoed een flinke stap vooruit gemaakt. “De totale oppervlakte, de tuin, de verwerkingsruimte, loods, kantoor en kantine… In alles zijn we twee keer opgeschaald”, laat Mattern weten. “In onze kas telen we heel divers: van rabarber, koolraap en bloemkool tot komkommers, paprika, asperges en meloenen. Dat doen we onder andere om het werk leuk en afwisselend te houden voor onze medewerkers. Maar ook omdat we experience centre willen zijn en educatie willen geven: iedereen kan bij ons komen kijken hoe alles groeit. Door samenwerking met lokale telers van de verschillende producten is er altijd voldoende aanbod voor onze klanten. Producten kunnen overigens ook via de webshop op onze website worden besteld, en daarna op zaterdag worden afgehaald.”
Werkervaringsplaatsen BoereGoed werd gestart door enkele enthousiaste mensen die ‘iets wilden doen’ voor de maatschappij. Dat is zeker gelukt: inmiddels werken er zo’n vijftig vrijwilligers, die zich in de hele breedte van de organisatie inzetten: van tuinders en schoffelaars tot inpakkers en chauffeurs. “Tevens bieden we plek aan mensen die in de maatschappij tussen wal en schip vallen. We zijn geen zorginstelling, maar we helpen deze mensen in de stap naar regulier werk. Zij lopen bij ons in het hele traject mee en kunnen zo wennen aan het werkritme, omgang met anderen en aan werkplezier. Het is al enkele keren gelukt om iemand te laten doorstromen naar deeltijdwerk of een volledige baan. Het is mooi om te zien dat iemand weer zonder onze begeleiding kan meedraaien in de samenleving en daar een plek vindt.”
Mooie wisselwerking BoereGoed wil in de toekomst meer samenwerken met zorg- en woonpartijen. Er is al contact met het ouderinitiatief ‘Ons Buitenhuis’ in Maasdijk en woonlocatie De Nederhof in Honselersdijk. Mattern merkt dat BoereGoed kan rekenen op veel sympathie vanuit de maatschappij: “Zo staan veel bedrijven ervoor open om mensen met een beperking of achterstand een plek te geven. Dat past in deze tijdgeest en geeft een mooie wisselwerking. We leveren ook steeds meer werkfruit, oftewel fruit voor bedrijven. Voor ons betekent dat weer nieuwe werkervaring voor onze werknemers. Zo leveren bedrijven die bij ons fruit afnemen een bijdrage aan de werkverschaffing binnen BoereGoed.”
Voor alle positieve geluiden dit jaar, waren er ook twee tegenslagen. Enkele maanden geleden is de aanhanger gestolen die werd gebruikt bij de verkoop van producten. Daar bovenop werd vorige maand ook nog eens ingebroken in de kas. Waarbij geld is meegenomen, maar vooral veel ravage is aangericht. Flink balen, maar het heeft geleid tot mooie reacties uit de samenleving: “Veel mensen hebben iets voor ons gedaan. Via een clubactie hebben we bijvoorbeeld een mooie gift gekregen van medewerkers van de Rabobank. Vanuit allerlei hoeken en gaten kwam er steun en medeleven.”
Bedrijfsleider Fred Mattern (links) met een leverancier, boer Pait uit Maasdijk
Bewustzijn over groenten en fruit BoereGoed kan terugkijken op succesvolle jaren. Zelfs dit ‘coronajaar’ draait de organisatie goed. Mattern: “Normaal gesproken doen we iedere twee weken iets voor het publiek, bijvoorbeeld een rondleiding of een plukdag. Dat draagt enorm bij aan het bewustzijn over groenten en fruit. Het is ontzettend leuk als bijvoorbeeld kinderen, die meestal met de ouders naar de supermarkt gaan voor de boodschappen, hier zien hoe bloemkool groeit en daar vragen over stellen.”
Vanwege corona zijn er nu minder activiteiten. Maar de vraag naar lokale producten is sterk gegroeid. En daarmee ook de naamsbekendheid van BoereGoed, zowel bij de bevolking als bedrijven. “Ik denk dat dit de toekomst is voor boerenbedrijven: meer regionale samenwerking met allerlei partijen”, besluit Mattern. “Je ziet op dat gebied allerlei initiatieven ontstaan. Boeren en telers werken steeds meer samen. En mensen realiseren zich steeds meer dat producten niet van ver weg te komen en eerst in plastic verpakt te worden. Je kunt ze net zo goed rechtstreeks vers bij de boer kopen.”
Lokale seizoensproducten die als kunstwerkjes eindigen op een bord in een brasserie of restaurant, zo’n gek idee is het niet. In de horeca wordt voedsel uit de buurt steeds geliefder, maar bij veel opleidingen voor koks lukt het nog niet zo. Al zijn er nieuwe initiatieven.
Tosca de Jong
Bij de koksopleiding van mboRijnland staat lokaal eten nog niet echt op de kaart. De school zegt er wel mee bezig te zijn, maar tot nu toe nog zonder resultaat. Marjolein Simons van Slow Food Groene Hart ontwerpt momenteel een lesmodule voor lokaal voedsel, maar dat staat nog in de kinderschoenen. Een van de toekomstplannen is om excursies te organiseren in de regio.
Op het locatielijstje van die excursies staat Voedselbos Benthuizen. Volgens oprichtster Liesbeth van Bemmel is het Voedselbos een waar walhalla voor koks in opleiding. Op de 1,2 hectare vruchtbare grond vind je talloze onbekende groenten, bloemen en kruiden die allemaal eetbaar zijn. ,,Er valt hier veel te leren over wat je allemaal eten kunt. Zelfs ik leer nog bij”, vertelt Van Bemmel die pluk -en proefwandelingen in haar ‘bos’ organiseert. ,,De leerlingen zijn meer dan welkom. Het zou vooral interessant kunnen zijn voor leerlingen met een niet-Nederlandse achtergrond. Zij kunnen wellicht totaal nieuwe recepten bedenken met de producten die ze hier gaan tegenkomen.’’
Concreter gaat het op de Horeca Academie, een particuliere vakopleiding met vier locaties in Nederland. Daar weten ze eigenlijk al niet meer beter. De docenten die lesgeven aan leerlingen die een opleiding tot kok volgen integreren lokale producten in de lessen en dus ook in de maaltijden die bereid worden. ,,Wij zijn nu een jaar lid van Dutch Cuisine’’, vertelt docent Severine Meijer, werkzaam op de locatie in Den Haag.
Werken vanuit het ‘Dutch Cuisine principe’ – een initiatief voor en vanuit de horeca – betekent dat je als restaurant lokaal inkoopt en rekening houdt met wat er te koop is in het seizoen. En dat je kookt via het ‘80/20 principe’. Dat wil zeggen; met 80 procent plantaardig en 20 procent dierlijke producten koken. ,,Wij geven de leerlingen hierover zoveel mogelijk mee. Natuurlijk verschijnt er wel eens een avocado in de keuken, maar het liefst werken we met producten uit de buurt, zoals uit het Westland. Of Hollandvis uit Scheveningen.’’ Ook koken de leerlingen seizoensgebonden. ,,Dan is de kans dat een product lokaal is ook veel groter. Je kunt in principe het hele jaar door tomaten kopen, maar we proberen ze tot september te gebruiken’’, legt Meijer uit.
Boerende koks De docente neemt haar leerlingen – de leeftijd loopt uiteen van 17 tot 60 jaar, maar de meesten zijn rond de 20 en 30 jaar – regelmatig mee op excursies naar een boer of een moestuin, zodat zij zelf de producten zien groeien die ze later meenemen naar de keuken. ,,We zijn laatst naar Hoeve Biesland geweest in Delfgauw. Een biodynamisch bedrijf dat groenten, vlees, brood en rauwe melk produceert. Je kunt er alles krijgen wat je wil.’’ Meijer ziet hoe enthousiast haar leerlingen worden van zo’n uitje. ,,Je vak gaat een stap verder. Je bekijkt producten selectiever. Je kijkt vakkundig naar wat al oogstbaar is en wat niet. Vroeger waren we ‘kok’, nu kun je beter spreken over ‘boerende koks’.’’
De Dyck Een van de plekken waar de leerlingen van de Horeca Academie hun lokale kookkunsten in de praktijk brengen is bij restaurant De Dyck in Woubrugge. ,,Het is een boer die een restaurant is begonnen.’’ De boerderij van de familie Kempenaar stamt uit 1930. Reinier Kempenaar bedacht het concept van het huidige restaurant waar gasten producten rechtstreeks vanuit de moestuin of één van de akkers geserveerd krijgen. ,,Chocolade gebruiken we niet meer. Ook geen citrusfruit en avocado’s, die horen hier niet.’’ Aan producten weggooien doen ze ook niet. ,,We fermenteren de groenten. Wat wel overblijft, gaat naar de varkens.’’ De gasten komen uit de hele regio, maar ook van daarbuiten. ,,Zoals mensen uit Tiel die even bij ons komen lunchen. Dan doen we toch iets goed.’’
Boer Kempenaar is blij met de enthousiaste leerlingen van de academie, maar is zich er ook van bewust dat lang niet alle Nederlandse koksopleidingen zich richten op het (leren) koken met lokale seizoensproducten. ,,De mbo-opleidingen zijn helaas nog niet zo ver. Ik hoorde ooit van een leerling van mboRijnland dat ze ratatouille gingen maken in januari, terwijl dat een typisch zomergerecht is. De beginnende koks zien bij ons de producten letterlijk groeien als ze een rondje door de moestuin lopen. Dat vinden ze fantastisch.’’
Dat sommige opleidingen achterlopen heeft volgens Kempenaar te maken met de gewenning dat altijd alles verkrijgbaar is in de supermarkten. ,,Al is het biologisch, dan nog komt het vaak uit een ander land. Er zou meer aandacht moeten komen voor het lokale. Vroeger kreeg je nog wel eens advies van de groenteboer, maar tegenwoordig weten veel mensen niet wat ze nu eigenlijk eten.’’
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Consumenten die boeren een handje willen helpen, kunnen producten lokaal kopen, bij de boer zelf. Wie nog een stapje verder wil gaan, kan zelfs een ‘oogstaandeel’ kopen, een stukje van de toekomstige oogst. Ze zijn te koop bij boerderijen, moes- of stadstuinen.
Tosca de Jong
De term ‘oogstaandeel’ vindt Margriet Knospe, eigenaresse van stadstuinderij BuitenLeeft in Delft, wel wat afstandelijk klinken. ,,Je deelt als oogster mee in de oogst, dat klinkt beter.’’ Het concept van het zelfoogsten, of dus een oogstaandeel is heel simpel: je betaalt aan het begin van het teeltseizoen een bedrag, waarmee je wekelijks je zelf geteelde groenten kunt komen ophalen. En niet alleen ophalen, het is meestal ook de bedoeling dat je de verse waar ook zelf van het land haalt. Bij de zelfoogsttuin van Knospe betaal je 325 euro per seizoen, dat loopt van april tot november. Dat komt neer op 25 keer oogsten. Exclusief kunstmest en bestrijdingsmiddelen, want alle groenten worden op een ecologisch verantwoorde manier verbouwd.
Zelfoogster Lin is blij met de opbrengst
Slakje ,,Het is logisch dat boeren bestrijdingsmiddelen gebruiken, op die manier kun je voor minder geld meer produceren. Sneller is goedkoper, maar ook slopend voor de bodem. Wij doen dit niet, wij houden de aarde vruchtbaar.’’ De oogsters in Delft zien een tuin die niet helemaal strak op orde is. Wildkruid dat tussen de sla groeit. Een broccoli waarvan een stukje is aangevreten door een slak. En dat is precies zoals het hoort. ,,Een enkeling vindt zo’n slakje vies. Maar ik zie ook hoe blij mensen worden als ze een wortel uit de grond zien komen.’’
Zo’n tweehonderd oogsters gaan wekelijks met een krat vol groenten naar huis. Je neemt mee wat het seizoen schaft, maar genoeg aanbod is er altijd. ,,Het lukt al zes jaar op rij om een goede oogst aan mensen mee te geven.’’
Margriet Knospe
Naar buiten De gezonde grond is één van de redenen om oogster te worden. ,,Bewuster omgaan met wat je eet speelt een grote rol.’’ Maar ‘buiten zijn’ misschien nog wel meer. Volgens Knospe is er onder mensen een grote behoefte om naar buiten te gaan. Zeker nu in de coronatijd.
Margriet Castelijn – een andere ‘Margriet’ in dit verhaal – was iemand die vanwege haar werk veel binnen zat en steeds meer de behoefte kreeg om buiten ‘iets te doen’. ,,Ik fietste op een dag langs de stadstuin en besloot om er een kijkje te nemen. Ik was gelijk verknocht aan de mooie tuin en kon gelijk aan het werk als vrijwilligster.’’ Castelijn – zelf inmiddels een ervaren oogster – helpt andere oogsters bij het plukken en rapen.
Castelijn ziet niet alleen de groenten maar ook de mensen groeien. ,,Ik zie oogsters ademloos kijken als ik uitleg hoe iets groeit. Sommigen hebben totaal geen idee hoelang het duurt voordat een courgette geplukt kan worden. Of hoeveel iets weegt. Een pondje bonen pakken is niet voor iedereen vanzelfsprekend.’’ Gaandeweg worden de oogsters handiger en wijzer. ,,Mensen zijn zeer geïnteresseerd. Vooral kinderen, die doen graag mee.’’
Tuincoördinator Frans de Vries van Pluk! Den Haag krijgt vooral gezinnen bij hem in de zelfoogsttuin en werkt graag met kinderen. ,,Ik leg ze uit hoe iets groeit en wat je wel en niet kan plukken.
Je ziet dat ouders het belangrijk vinden dat hun kind begrijpt dat een prei niet in de supermarkt groeit’’, vertelt Frans die op woensdag, vrijdag en zaterdag zorgt voor de nodige educatie. Bij de zelfoogsttuin van Pluk – waar mensen sinds vorig jaar wekelijks minimaal vijf soorten groenten mogen plukken – is er inmiddels meer interesse dan plek. ,,Vanwege corona moesten we het aantal plekken indammen naar 35. Ik hoop volgend jaar 45 tot 50 plekken aan te kunnen bieden.’’ Dat het zelfoogsten zo populair (aan het worden) is, begrijpt Frans wel: ,,Het concept werkt gewoon heel goed. Je ziet dat mensen er blij van worden. Je bent naast het buiten zijn ook erg sociaal bezig.’’
Frans de Vries van Pluk! Den Haag
Rust Is het zelfoogsten eigenlijk ook geschikt voor mensen met een drukke baan of een krappe portemonnee? Beide Margrieten vinden van wel. ,,Juist als je de hele week druk bent en weinig rustmomenten hebt, is dit dé plek om tot rust te komen. Ik hoor oogsters letterlijk zeggen dat ze ineens de rust over hen heen voelen komen als ze hier even gaan zitten en niks doen’’, vertelt Castelijn. ,,En het gezellig samenzijn met anderen, daar knap je ook van op.’’
Dat het bedrag voor een teeltseizoen best een schep geld voor sommige mensen is, begrijpt Knospe heel goed. Maar ze benadrukt wel dat het eten dat we gewend zijn te kopen in een supermarkt eigenlijk veel te goedkoop is. ,,Een tros bananen voor twee euro, dat klopt niet. Die komen van duizenden kilometers en zouden dus veel duurder moeten zijn. Natuurlijk zijn er wel eens mensen die afhaken, omdat ze bijvoorbeeld niet tevreden zijn met het aanbod. Maar de mensen waar het echt bij past, die blijven.’’
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Na jaren van toch wel ploeteren, floreren bedrijven die biologische en lokale levensmiddelen en pakketten bezorgen opeens. Ze zagen hun omzet verdubbelen, of meer. De reden? Corona. Nu de mensen veel meer thuis zijn, laten ze blijkbaar graag hun eten bezorgen.
Sammy Shawky
“Het aantal klanten is bij ons substantieel toegenomen”, vertelt Shaula Tak van Bio aan Huis in Nieuw-Beijerland. Het bedrijf bezorgt sinds 2007 al biologische en lokale groente- en fruitpakketten en zag de laatste maanden opeens het aantal abonnees met bijna de helft stijgen. “Ik denk dat corona een duwtje in de rug is voor mensen om gezonder te gaan eten”, zegt Shaula. “Bij ons krijg je alles aan huis bezorgd en ik hoor van veel oudere mensen dat ze dat heel prettig vinden.”
Het Rotterdamse initiatief Rechtstreex, met abonnementen op groente- en fruitpakketten en een groot aantal losse producten, zag de omzet zelfs verdriedubbelen. Het aantal bestellingen ging van duizend naar tweeënhalfduizend per week. Daarbij werden de bestellingen ook groter. “Mensen zitten veel thuis dus is er ruimte om boodschappen op te halen bij onze wijkpunten”, verklaart eigenaar Maarten Bouten de toename. “En het is nu extra belangrijk om lokale boeren te steunen.”
Groentefeestje Waar het precies aan ligt vindt Liselotte Bredius van het Haagse Lekkernassûh lastig te zeggen, maar ook zij zagen een enorme groei sinds de coronamaatregelen. “Het komt denk ik deels doordat mensen willen weten waar hun eten vandaan komt en wat ermee is gebeurd”, zegt Liselotte. “En sommigen vinden boodschappen doen nu waarschijnlijk minder prettig.” De seizoensgebonden groentepakketten zijn enorm in trek. “Eerst deden we er 260 per week, en nu zijn het er al 570.”
Sinds drie weken is Mariëlle Zomerschoe een van hun nieuwe klanten. “In de supermarkt probeerde ik al om biologische groenten en fruit te kopen, maar ik ben eerlijk gezegd best gemakzuchtig”, vertelt ze. “Nu Lekkernassûh ook een ophaalpunt bij mij in de buurt heeft kan ik daar elke week het pakket ophalen.” En dat bevalt goed. “Het is een feestje om steeds met nieuwe groenten te koken en het is erg lekker.” Ook vindt ze het fijn dat ze zo lokale boeren ondersteunt.
Maarten Bouten van Rechtstreex
Extra bussen en ingepakte kratten Door de enorme toename van klanten moesten de verkopers plots omschakelen. “Het was heel intensief”, vertelt Maarten Bouten. “We moesten meer transport regelen, extra collega’s aannemen en de openingstijden van onze wijkpunten zijn verruimd.” Shaula Tak maakte vrijwel hetzelfde mee. “Het is best heftig als je bezorger opeens vijfentwintig extra bestellingen moet doen”, vertelt ze. “We hebben meer bussen ingezet, zijn vaker gaan rijden en hebben zelfs tijdelijk een wachtlijst ingesteld.”
Bij Lekkernassûh werd het niet alleen drukker maar moest er door de maatregelen ook een en ander worden aangepast in de organisatie. “Normaal zien onze locaties eruit als een groentemarkt en mogen mensen hun eigen groentepakket maken. Maar nu pakken wij de kratten alvast in, zodat we meer mensen per locatie kunnen helpen”, vertelt Liselotte Bredius. Logistiek was het voor alle verkopers even wennen, maar geen van hen had gelukkig last van een tekort aan groenten of fruit.
Extra bezorgers bij Lekkernassûh
Geen hausse door corona En of al die nieuwe klanten blijven? Shaula Tak van Bio aan Huis denkt van wel. “We hebben nu echt laten zien wat we allemaal te bieden hebben”, zegt ze. “Ik zit natuurlijk niet te wachten op een hausse door corona en dat iedereen daarna dan zegt toedeledoki. Maar ik denk niet dat dat gebeurt want we krijgen veel positieve reacties.”
Ook Maarten Bouten van Rechtstreex verwacht dat veel nieuwe klanten blijven. “Er zullen altijd mensen stoppen, maar er is ook meer mond-op-mond reclame. Dus de aanwas blijft ook groeien.” Liselotte Bredius van Lekkernassûh is ook positief: “Ik denk dat er zelfs nog meer klanten bijkomen. In de zomer krijg je ‘makkelijkere’ producten en is het instapniveau lager. Niet allen mensen weten wat je kunt met een knolselderij, maar met tomaten, aubergines en asperges kan iedereen wel overweg.”
Na wekenlang dicht te zijn geweest, opende zaterdag de regiomarkt Rotterdamse Oogst voorzichtig de deuren voor bezoekers die 1,5 meter afstand kunnen houden. Antropoloog Vincent Walstra deed het afgelopen jaar voor de Universiteit Leiden onderzoek naar de bezoekers. Waarom is de markt zo populair?
Sammy Shawky
“Er staan eigenlijk twee dingen centraal”, vertelt Walstra. “De ene is de sfeer die de markt heeft. Het is een leuke plek om naartoe te gaan. Het andere is meer wat de markt doet, de functie die het heeft in de voedselvoorziening.” Op de regiomarkt, waar je lokaal geproduceerd voedsel kunt kopen, is volgens Walstra de sfeer essentieel. Zelfs, zoals nu, zonder terras. “Het sociale aspect is heel belangrijk, er is veel contact tussen marktverkoper en bezoeker.”
Relatie tussen marktverkoper en klant Door dat contact komen mensen meer te weten over wat ze eten en waar dat vandaan komt. “De relaties die ontstaan tussen marktverkoper en klant zijn heel waardevol”, zegt Walstra. “De klant leert dat voedsel niet zomaar in de schappen groeit, maar dat er een hele wereld achter zit. En je kunt vragen stellen, zoals waarom de kool deze week zo klein is of waarom er in de winter geen paprika’s zijn.” Dat lukt je in de supermarkt niet.
Antropoloog Vincent Walstra maakt foto’s van de etenswaren voor zijn onderzoek
En niet alleen voor de klant is dat contact volgens hem belangrijk. “De boeren die er hun producten verkopen komen door de markt ook in de stad en zien waar de producten heengaan.” Ook krijgt de marktverkoper zo meer feedback over wat lekker is en wat niet. Ook nemen sommige verkopers zelfs speciale producten mee voor hun klanten.
Een terugkerend thema in het onderzoek van Walstra is het belang van emotie voor de smaak van je eten. “Verschillende boeren beweren dat als je weet waar bijvoorbeeld de geiten en kippen staan die jouw kaas en eieren maken, je een emotionele band met het eten creëert”, vertelt Walstra. “Daardoor zou het ook lekkerder gaan smaken. En in die theorie kan ik me wel vinden.”
Wantrouwen tegen supermarkt Een andere reden waarom mensen naar de Rotterdamse Oogst gaan is volgens Walstra omdat ze weinig vertrouwen hebben in de producten uit de supermarkt. “Veel mensen wantrouwen de voedselindustrie”, vertelt Walstra. “Het beste middel tegen wantrouwen is transparantie en er is niks transparanter dan je eten kopen direct bij de boer.”
Hij vertelt dat de markt eigenlijk een soort eigen kwaliteitslabel is geworden, al zorgt dat ook soms voor verwarring. “De markt claimt niet dat alle producten biologisch zijn, maar soms denken mensen dat wel. Ze hangen aan ‘lokaal’ dan ook meteen labels als ‘bio’ en ‘fair’”, zegt Walstra. En dat kan volgens hem soms wel lastig zijn.
De markt, anders dan de supermarkt, staat voor veel mensen voor betrouwbaar voedsel. “Maar als ik vraag waarom dat zo is, dan hebben mensen daar niet altijd meteen een antwoord op.”
Antropoloog Vincent Walstra
De enige eis voor producten op de markt is dat ze lokaal zijn, dus geproduceerd binnen een straal van vijftig kilometer van Rotterdam. Walstra zegt dat de markt, anders dan de supermarkt, voor veel mensen staat voor betrouwbaar voedsel. “Maar als ik vraag waarom dat zo is, dan hebben mensen daar niet altijd meteen een antwoord op. Wel noemen ze vaak het directe contact met de boeren.”
Dagelijkse boodschappen Naast het sociale contact en het wantrouwen in de supermarkt gaan mensen volgens Walstra ook naar de markt voor de kwaliteit van de producten. En daar hoeft geen hoge prijs aan te zitten. “Deze markt wordt snel gezien als iets elitairs”, vertelt hij. “Maar dit is zeker geen markt waar je alleen maar luxeproducten kunt kopen.” De markt verkoopt juist veel dagelijkse producten, maar heeft ook gespecialiseerde producten zoals kramen met wild, allerlei verschillende paddenstoelen. Er is zelfs lokaal geproduceerde sambal.
Ondanks dat de markt volgens Walstra niet elitair is, ziet hij in de klanten ook geen afspiegeling van de Rotterdamse stadsbevolking. “Het is echt een selecte groep mensen die zich hier vooral mee bezighoudt. Vaak komen ze uit de duurzaamheidshoek en zijn ze welvarender dan de gemiddelde Nederlander.” Hij denkt dat dat te maken heeft met de middelen die mensen hebben, niet alleen geld maar ook tijd.
“Het is zeker niet zo dat alles op de markt duurder is, sommige dingen zijn juist goedkoper. Maar je moet wel de tijd hebben om naar de markt toe te gaan en je erin te verdiepen”, zegt Walstra. “Op deze markt zie je de werkelijke prijs, want het eten in de supermarkt is te goedkoop.” Je kunt je volgens hem beter afvragen waarom de prijs voor eten daar zo laag is, dan waarom niet iedereen het eten op de markt kan betalen.
Voedselvervreemding Walstra, die naast de Rotterdamse markt ook andere initiatieven op het gebied van duurzame voeding onderzoekt, denkt dat duurzaamheid een steeds groter thema zal worden. “Veel mensen zijn gewend aan de schappen van de supermarkt maar weten niet wat daarachter allemaal gebeurt”, zegt hij. “Filosoof Michiel Korthals noemt dat voedselvervreemding.”
Walstra zegt dat veel kinderen in de stad niet weten waar eieren vandaan komen, of dat melk van een geit komt. “Door dit soort initiatieven word je opengesteld aan kennis”, vertelt hij. “Daarmee wordt een zaadje geplant dat alleen maar groter wordt, want als je kennis hebt opgedaan vergeet je die niet meer. De groep mensen die zich bewust zijn van waar hun eten vandaan komt kan dus alleen maar groter worden, en dat zie ik wel echt als iets goeds.”
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
Een paar weken geleden plaatste ik in de Facebookgroep Fietsen voor m’n eten – Westland een poll om te onderzoeken waarom de leden van deze groep hun eten zo graag lokaal kopen. In mijn vorige column schreef ik over de afname van het plasticverbruik, de nummer 3 van de top 3 van deze poll. Deze week de nummer 2: het eten is verser.
Eerst even schrikken In 2016 verscheen er een bericht in de media over als vers verkocht supermarktvlees. De Consumentenbond deed samen met de Nederlandse warenautoriteit onderzoek naar de kwaliteit van de verschillende soorten vlees uit de supermarkt. De uitkomst was verbijsterend: vlees van aanbiedingen bleek vaak al bijna 3 jaar oud te zijn en meerdere keren ontdooid en ingevroren. En wat ik zelf nog schokkender vind: 3 jaar blijkt de wettelijk toegestane periode te zijn, waarin vlees nog als ‘vers’ verkocht mag worden.
Van mijn moeder leerde ik vroeger dat je vlees na ontdooien nooit meer opnieuw mocht invriezen. En wat mijn moeder me leerde, daar luister ik nog steeds naar. Maar wat als je er als consument dus zelf geen weet van hebt, dat het in de schakels tussen boerderij en jouw bord meerdere keren gebeurd? En de meeste voedselschandalen spelen zich af rondom dierlijk voedsel. Des te meer reden om dichterbij de bron te gaan kopen.
Kersvers, kraakvers, knappervers, sappig vers… Vers eten, dat knappert en kraakt en dat ruikt gewoon zoals het hoort te ruiken: met een prettig aroma waar je geursensoren blij van worden. De voedingswaarde is nog optimaal, doordat er meer vitamines en mineralen in het eten zitten. De uitspraak dat lokaal eten ook gezonder is, door die verhoogde voedingswaarde, kan ik natuurlijk niet maken. Maar dat ik het prettiger vind om lokaal geteeld voedsel te eten, dat staat buiten kijf.
De bordjes bij de supermarkt zijn professioneler, maar minder charmant
De gedachte dat die groenten, dat fruit en dat vlees dezelfde dag, week of maand gesneden, geplukt of verwerkt is. Voor vlees kies ik daarom vaak voor een vleespakket uit de polder een kilometer van mijn huis vandaan. De weg van land naar bord is zo kort mogelijk. Bij groenten is het helemaal makkelijk: ik woon middenin de groentetuin van de wereld. De sla, paprika’s, tomaten en komkommers groeien bijna in mijn achtertuin. Ook zacht fruit als aardbeien, frambozen en druiven zijn fruitsoorten die door de trotse tuinders in de buurt worden geteeld. Andere groenten en fruit worden door boeren en kwekers in de buurt geteeld of dichtbij ingekocht door de kleine boerderijwinkels en zelfstandig winkeliers.
Onderscheidend Vers is onderscheidend. Een keer een nare ervaring met de versheid van je boodschappen, zorgt ervoor dat je gaat twijfelen aan de inkoper. De tweede keer hang je nog op ‘wel of niet’ en bij een derde keer is het gewoon scheepsrecht: je vertrekt als klant. Maar wat is het alternatief als je alleen bekend bent met de supermarkt? De ene supermarkt is natuurlijk de andere niet en er zullen er heus tussen zitten die goed bezig zijn. Maar wat als je nog meer alternatieven weet te vinden buiten die keten met heel veel schakels tussen land en bord?
Uit de poll in de Facebookgroep bleek dus dat nagenoeg de meeste mensen lokaal hun eten kopen omdat het verser is. Voor verser is men dus bereid een stapje meer te zetten. Ben jij ook die consument die zich onderscheid van de rest? Of ga je dat worden?
De nummer 1 van de poll Wat de nummer 1 is, zal ik nog niet verklappen. Maar verrassend is hij wel. Nog even geduld dus tot mijn volgende column van hoofd naar toetsenbord rolt. Ik neem er nog even iets lokaal krakends, sappigs of knapperigs bij om wat inspiratie op te doen…
Ook enthousiast over de korte keten? Bekijk dan hier bij welke aanbieders je in jouw regio terecht kunt en bestel direct een proefpakket om de smaak van de korte keten zelf te ervaren!
